Trombocitopenia – numri i ulët i trombociteve
Trombocitopenia – numri i ulët i trombociteve; Rreziqet dhe Trajtimi Natyral
Keni tendencë për t’u mavijosur lehtë dhe keni vështirësi në ndalimin e gjakderdhjes nga prerja ose plaga? Apo ndoshta keni shpesh gjakderdhje nga hundët ose mishrat e dhëmbëve? Nëse po, ekziston mundësia që të keni një numër të ulët të trombociteve.
Të kesh një numër të ulët të trombociteve – një gjendje e quajtur “trombocitopeni” – është një problem me koagulimin normal të gjakut dhe mavijosjen që rezulton nga nivelet e ulëta të trombociteve, qelizat pa ngjyrë të gjakut të prodhuara nga palca e eshtrave. Trombocitet janë përgjegjëse për të ndihmuar në formimin e mpiksjes së gjakut në arterie/vena dhe ndalimin e gjakderdhjes. Një numër i ulët i trombociteve e vë dikë në një rrezik më të lartë për gjakderdhje të brendshme ose probleme të tjera të koagulimit të gjakut dhe enëve të gjakut – dhe për fat të keq shpeshherë mund të ndikojë vërtet në cilësinë e jetës.
Trombocitopenia idiopatike purpura (ITP) është lloji i numrit të ulët të trombociteve i shkaktuar nga një sëmundje autoimune që ndikon në mënyrën se si trombocitet prodhohen dhe përdoren në trup. Çrregullimet autoimune, duke përfshirë Artritin, Leuçeminë dhe Limfomën, të gjitha mund të shkaktojnë ITP dhe faktorë si përdorimi i ilaçeve kimike dhe ekspozimi ndaj toksinave mund të ulin gjithashtu numrin e trombociteve në gjak. Jo çdo pacient me numër të ulët të trombociteve ka një çrregullim serioz autoimun. Disa raste të trombocitopenisë së lehtë shkaktohen nga faktorë të zakonshëm të stilit të jetesës, dhe mund të trajtohen mjaft lehtë dhe madje nuk shkaktojnë fare shenja dhe simptoma të dukshme.
Trombocitopenia ndryshon për sa i përket simptomave që shkakton dhe mënyrës se si menaxhohet, në varësi të asaj se sa rëndë ka rënë numri i trombociteve të dikujt. Disa njerëz mund të kenë nevojë që thjesht të monitorojnë me kujdes simptomat e tyre dhe të kontrollohen nga mjekët e tyre vetëm periodikisht, por të tjerë duhet të qëndrojnë në spital përkohësisht herë pas here për kujdes urgjent dhe të shmangin rreptësisht çdo gjë që mund të shkaktojë gjakderdhje.
Siç do të mësoni në vijim, ka shumë shkaqe të ndryshme të numrit të ulët të trombociteve, të cilat mund ta bëjnë trajtimin e gjendjes disi konfuze. Por, për fat të mirë, shumica e njerëzve me trombocitet të ulëta të lehta deri në mesatare janë në gjendje të korrigjojnë numrin e tyre shumë lehtë dhe të bëjnë një jetë normale dhe të shëndetshme – të gjitha duke bërë disa ndryshime në dietë dhe stilin e jetesës, kurse ato të rëndat kërkojnë kurë bimore të posaçme që e gjeni në fund të artikullit.
Numri i ulët i trombociteve kundrejt numrit të lartë të trombociteve
Ja se si përcaktohen normalisht numri i trombociteve:
– numri normal i trombociteve: ndërmjet 150,000-450,000 trombocitet për mikrolitër gjaku qarkullues
– numër i ulët i trombociteve: çdo gjë nën 150,000 trombocite për mikrolitër gjaku qarkullues konsiderohet i ulët (nëse numri i trombociteve bie nën 20,000 për mikrolitër, mund të ndodhë gjakderdhje spontane dhe konsiderohet e rrezikshme për jetën)
– numër i lartë i trombociteve: mbi 450,000 trombocite për mikrolitër është i lartë – në këtë pikë mjeku ka të ngjarë të kërkojë një gjendje themelore shkaktare.
Të kesh numër anormalisht të lartë të trombociteve quhet trombocitozë. Një gjendje themelore e trombociteve të larta mund të jetë një infeksion, ose mund të jetë për shkak të një sëmundjeje të gjakut dhe palcës kockore, gjë që i bën shkaqet të ngjashme me ato të trombociteve të ulëta. Simptomat përfshijnë dhimbje koke, marramendje, dhimbje gjoksi dhe dobësi. Si numri i lartë ashtu edhe ai i ulët i trombociteve trajtohen në mënyrë të ngjashme dhe varen nga ajo që i shkakton ato në radhë të parë. Zakonisht ndryshimi i medikamenteve, dietës dhe marrjes së lëndëve ushqyese mund t’i ndihmojë të dyja kushtet, ose të siguroheni që të identifikoni ndonjë infeksion themelor ose çrregullim autoimun.
Simptomat e numrit të ulët të trombociteve
Shenjat dhe simptomat më të zakonshme të një numri të ulët të trombociteve përfshijnë:
– Gjakderdhje e zgjatur nga prerjet ose plagët
– Lëkura bëhet lehtësisht e mavijosur ose në të zhvillohet mavijosje e tepërt (e quajtur purpura, e cila shfaqet si shenja vjollce, blu ose kafe nën lëkurë)
– Gjakderdhja nën lëkurë që shfaqet si një skuqje njollash të vogla (petechiae), me shumë gjasa të zhvillohet në këmbë
– Gjakderdhja e mishrave të dhëmbëve dhe sëmundjet e mishrave të dhëmbëve (kjo mund të ndodhë kur lani dhëmbët ose herë të tjera)
– Gjakderdhja nga hunda
– Gjetja e gjakut në urinë ose jashtëqitje (jashtëqitja mund të shfaqet si gjak i kuq ose si një ngjyrë gri e zezë e errët)
– Flukset e rënda menstruale
– Ndjeheni të lodhur dhe të këputur shpesh
– Dhimbje koke të shpeshta
– Zhvillimi i një shpretkë të zmadhuar, e cila mund të shkaktojë dhimbje në bark dhe ndjeshmëri
– Zhvillimi i ngjyrës së verdhë të lëkurës (verdhëza)
Shenja ose simptoma më e dukshme e një numri të ulët të trombociteve është gjakderdhja që nuk mund të ndalet duke përdorur ndërhyrje normale, si mbajtja e një komprese në plagë/prerje. Disa njerëz që zbulojnë se kanë numër të ulët të trombociteve pas marrjes së rezultateve të ekzaminimit fizik vjetor, ndërsa të tjerë mund të pësojnë një rënie ose lëndim dhe të kërkojnë ndihmë për shkak të një sasie të madhe gjakderdhjeje.
Është e mundur që disa njerëz të kenë ITP (lloji i trombociteve të ulëta që është një sëmundje autoimune) në sistemet e tyre dhe nuk janë të vetëdijshëm për të derisa diçka shkakton gjakderdhje dhe ngre dyshime, duke i çuar ata të vizitojnë mjekun e tyre – në atë moment marrin një diagnozë.
Si zhvillohet numri i ulët i trombociteve në gjak
Trombocitet në gjak rinovohen vazhdimisht nga palca e eshtrave dhe numërimi mbetet normal dhe konsistent përmes një procesi prodhimi dhe shkatërrimi të vazhdueshëm. Tek njerëzit e shëndetshëm, trombocitet vdesin pas rreth 10 ditësh, në të cilën pikë ato zëvendësohen me të reja. Por te njerëzit me trombocite të ulëta, ka ose më pak trombocite që prodhohen, ose një heqje më e shpejtë e trombociteve, gjë që mban numërimin anormalisht të ulët.
Palca e eshtrave është indi i ngjashëm me sfungjerin brenda kockave, i cili përmban qeliza shumë të vlefshme të quajtura qeliza staminale burimore. Qelizat staminale piqen dhe zhvillohen në lloje të ndryshme të qelizave të gjakut, duke përfshirë qelizat e kuqe të gjakut, qelizat e bardha të gjakut dhe trombocitet. Dikush që përjeton dëmtim të qelizave burimore brenda palcës së eshtrave nuk është në gjendje të prodhojë qelizat e nevojshme të gjakut dhe trombocitet e nevojshme për të mpiksur siç duhet gjakun. Njerëzit me numër normal të trombociteve në gjak kanë midis 150,000-450,000 trombocite për mikrolitër gjaku qarkullues, por ata me numër të ulët mund të kenë shumë më pak.
Sipas Shoqatës Amerikane të Hematologjisë, trombocitopenia mund të shkaktohet nga faktorë gjenetikë/të trashëguar ose si një efekt anësor i stilit të jetesës së njerëzve, duke përfshirë medikamentet që ata marrin, dietat e tyre dhe historitë e tyre mjekësore, të cilat të gjitha ndikojnë në funksionimin e shpretkës dhe palcës kockore të tyre. Mutacionet gjenetike mund të shkaktojnë trombocitopeni për shkak të prodhimit të zvogëluar ose jetëgjatësisë së shkurtuar të trombociteve lidhur me ndryshimet në faktorët e transkriptimit, citokinat, receptorët e sipërfaqes qelizore dhe molekulat sinjalizuese.
Në rastet kur numri i ulët i trombociteve fitohet, por jo i trashëguar (personi nuk ka lindur me këtë gjendje, por e ka zhvilluar më vonë), diçka në jetën e atij personi shkakton ndryshime jonormale në mënyrën se si palca e eshtrave dhe shpretka prodhojnë, çlirojnë dhe shkatërrojnë trombocitet në gjaku.
Numri i ulët i trombociteve ndodh kur trombocitet qarkullojnë ose:
– nuk lëshohen nga shpretka normalisht (shpretka mund t’i mbajë ato ose mund të bllokohen)
– nuk prodhohen në sasi të mjaftueshme nga palca e eshtrave
– prodhohen normalisht nga palca e eshtrave, por më pas ka një shkatërrim të shtuar të trombociteve
– ndodh një kombinim i këtyre faktorëve të mësipërm
Shkaqet e numrit të ulët të trombociteve (trombocitopeni)
Disa nga arsyet më të zakonshme themelore për alternimet në numërimin normal të trombociteve të gjakut përfshijnë:
– Shpretkë e zmadhuar: Shpretka ndihmon në luftimin e infeksioneve dhe pastrimin e gjakut, kështu që sëmundjet që shkaktojnë zmadhimin e shpretkës mund të bëjnë që shumë trombocite të bllokohen brenda, ndërsa trupi përpiqet të luftojë bakteret ose viruset. Tek njerëzit e shëndetshëm, rreth një e treta e trombociteve të trupit mbahen në shpretkë, por kushtet si sëmundja e mëlçisë/cirroza parandalojnë dhëmbëzat, të cilat mbajnë trombocitet brenda.
– Reagimet ndaj medikamenteve dhe barnave pa recetë: Prodhimi i trombociteve mund të ndryshohet për shkak të përdorimit të barnave, duke përfshirë diuretikët, ilaçet anti-inflamatore NSAID dhe antibiotikët, ose duke marrë shpesh qetësues të zakonshëm si ibuprofeni dhe aspirina.
– Sëmundjet autoimune: Sëmundjet si Lupusi dhe Artriti Reumatoid shkaktojnë që sistemi imunitar të sulmojë gabimisht dhe të shkatërrojë trombocitet. Kjo quhet trombocitopeni imune ose ITP.
– Alkooli: Alkooli ngadalëson prodhimin e trombociteve dhe është problemi më i madh kur konsumohet në mënyrë të tepruar, veçanërisht nëse dieta e dikujt është gjithashtu e ulët në lëndë ushqyese.
– Ushqimi i dobët dhe mungesa e lëndëve ushqyese: Disa lëndë ushqyese nevojiten për të prodhuar mjaftueshëm trombocite, duke përfshirë hekurin, vitaminën B12 dhe folatin. Mungesa e këtyre lëndëve ushqyese mund të ndryshojë numrin e tyre të prodhuar dhe të aftë të mbijetojnë për periudha normale kohore. Laboratori i Informacionit të Trombociteve dhe Testimit të Gjakut rekomandon të siguroheni që të merrni mjaftueshëm nga këto lëndë ushqyese përmes dietës suaj.
– Infeksionet dhe viruset: Rrallë, infeksionet e rënda bakteriale që përfshijnë gjakun shkaktojnë një pauzë në prodhimin e trombociteve. Viruset që mund të ndryshojnë mënyrën se si rinovohen trombocitet përfshijnë linë e dhenve, shytat, rubeolën, hepatitin, HIV/AIDS dhe disa viruse të tjera të rralla. Në shumicën e rasteve, viruset e zakonshme ndryshojnë vetëm përkohësisht trombocitet e gjakut, por disa viruse serioze si SIDA mund të shkaktojnë dëme të përhershme.
– Ekspozimi ndaj toksinave nga mjedisi: Kimikatet që gjenden zakonisht në mjedis, duke përfshirë pesticidet, arsenikun dhe benzenin, mund të ngadalësojnë prodhimin e trombociteve.
– Shtatzënia: Ndonjëherë gratë shtatzëna përjetojnë përkohësisht ngadalësim të prodhimit të trombociteve, por kjo zakonisht është e lehtë dhe largohet pas lindjes së foshnjës. Vlerësimet tregojnë se rreth 5% e grave shtatzëna zhvillojnë trombocitopeni të lehtë në një moment gjatë shtatzënisë së tyre.
– Gjenetika: Disa kushte që ndodhin në familje dhe janë të trashëguara shkaktojnë numër të ulët të trombociteve, duke përfshirë sindromat Wiskott-Aldrich dhe May-Hegglin.
– Kanceri: Leuçemia ose Limfoma dëmtojnë drejtpërdrejt palcën e eshtrave dhe shkatërrojnë qelizat burimore të gjakut, por gjithashtu trajtimet më të zakonshme të kancerit (rrezatimi dhe kimioterapia) shkatërrojnë qelizat staminale edhe më shumë.
– Anemia aplastike: Kur palca e eshtrave ndalon së prodhuari mjaftueshëm qeliza të reja të gjakut, të quajtur anemi aplastike, kjo shkakton një numër të ulët të trombociteve.
Si të trajtoni numin e ulët të trombociteve
Nëse vëreni se po zhvilloni mavijosje më lehtë dhe po keni gjakderdhje për një periudhë të gjatë kohore edhe pasi keni marrë vetëm një prerje të vogël, bisedoni me mjekun tuaj për të kontrolluar numrin e trombociteve. Një diagnozë e një numri të ulët të trombociteve mund të bëhet duke përdorur disa teste: një numërim të plotë të gjakut, i cili mat nivelet e të gjitha qelizave të gjakut/trombocitet në gjak; një njollë gjaku, e cila shikon formën aktuale të trombociteve; ose testet e palcës së eshtrave dhe testet e koagulimit të gjakut për të kontrolluar prodhimin dhe funksionin e duhur të trombociteve. Mund të keni nevojë gjithashtu për një ekografi për të kontrolluar shpretkën për të parë nëse është zmadhuar.
Ndonjëherë trombocitopenia është vetëm e lehtë dhe nuk ka nevojë as të trajtohet, pasi gjaku ende mund të mpikset mjaftueshëm normalisht. Herë të tjera nëse bëhet e rëndë, mjeku mund të ketë nevojë të përshkruajë medikamente për të ndihmuar në sigurimin e mpiksjes së gjakut ose ndryshimin e medikamenteve që merrni aktualisht për të ndaluar efektet e tyre anësore. Medikamentet dhe trajtimet e përdorura për të stabilizuar numrin shumë të ulët të trombociteve mund të përfshijnë transfuzionet e trombociteve, splenektominë (kirurgji për heqjen e shpretkës), kortikosteroide ose imunoglobulina, të cilat bllokojnë efektet e sistemit imunitar.
Pasi të jetë vendosur një diagnozë, mund të përdorni rekomandimet e mëposhtme për të ndihmuar në rritjen e numrit të trombociteve në gjak, për të menaxhuar simptomat dhe për të parandaluar zhvillimin e komplikimeve:
- Përmirësoni dietën
Mungesa e vitaminës B12 ose folatit (vitamina B9) mund të shkaktojë nivele të ulëta të trombociteve të lehta deri në mesatare. Alternativa më e mirë është të merrni mjaftueshëm nga këto lëndë ushqyese nga ushqimi juaj. Mungesa e vitaminës B12 mendohet të jetë një nga mungesat kryesore të lëndëve ushqyese në botë dhe të qenit i ulët në folate ju vë në rrezik jo vetëm për të patur trombocite të ulëta, por edhe për të përjetuar komplikime të shtatzënisë, probleme me zemrën dhe lodhje. Kështu, duhet të konsumoni ushqime me këto lëndë ushqyese jetike.
Disa nga burimet më të mira të vitaminës B12 përfshijnë viçin, mëlçinë e pulës, salmonin, tonin, kosin dhe gjelin e detit.
Ushqimet kryesore me folate përfshijnë fasulet. thjerrëzat, spinaqi, shpargu, avokado dhe panxhari.
Përveç sigurimit për të marrë mjaftueshëm B12 dhe folate, përqendrohuni në të ngrënit në përgjithësi të një diete të papërpunuar dhe të ekuilibruar për të rritur imunitetin kundër viruseve ose infeksioneve dhe për të ndihmuar organet tuaja të detoksifikojnë trupin nga kimikatet që hasni. Frutat dhe perimet e freskëta janë veçanërisht të rëndësishme për plotësimin e nevojave për lëndë ushqyese, duke përfshirë: zarzavate me gjethe, manaferrat, perimet krucifere, barishte të freskëta dhe erëza.
- Eliminoni alkoolin dhe pijet me sheqer
Ata që pinë janë në rrezik më të lartë për të pasur numër të ulët të trombociteve pasi alkooli ngadalëson prodhimin e trombociteve. Sipas një raporti në revistën Alcohol, Health and Research World, konsumi i rëndë i alkoolit mund të shkaktojë shtypje të përgjithësuar të prodhimit të qelizave të gjakut dhe prodhimin e prekursorëve strukturalisht jonormalë të qelizave të gjakut që nuk funksionojnë siç duhet për të mpiksur gjakun. Hulumtimet tregojnë se një përqindje e alkoolistëve kanë qeliza të kuqe të dëmtuara të gjakut që shkatërrohen para kohe, si dhe nivele jonormale të qelizave të bardha të gjakut dhe gjasa më të larta për të pasur reaksione autoimune dhe infeksione të shpeshta bakteriale. Trombocitopenia prek deri në 43% të alkoolistëve që hanë normalisht dhe deri në 80% të atyre që nuk hanë.
Shmangia e pijeve me sheqer dhe të përpunuara është gjithashtu e dobishme pasi ato kanë tendencë të kenë shumë kimikate që mund të shqetësojnë gjithashtu prodhimin normal të trombociteve, duke përfshirë ëmbëlsuesit artificialë si aspartame, ngjyrat sintetike dhe konservuesit.
- Zvogëloni ekspozimin ndaj kimikateve toksike
Kimikatet, të tilla si pesticidet që gjenden në prodhimet jo organike, merkuri nga disa ushqime deti, arseniku dhe benzeni, mund të ngadalësojnë prodhimin e trombociteve. Këshilla për t’ju ndihmuar të ulni ekspozimin ndaj këtyre kimikateve të dëmshme përfshijnë:
– blerjen e produkteve kryesisht organike kurdoherë që është e mundur
– përdorimin e produkteve natyrore të pastrimit dhe të bukurisë, të tilla si ato të bëra me vajra esencialë në vend të përbërësve sintetikë
– lyerja e shtëpisë me bojëra me pak avullueshmëri
– duke rritur disa nga ushqimet tuaja në një kopsht duke përdorur plehra organike
– shmangia e djegies së spërkatjeve kimike, aromave ose qirinjve
– duke përdorur enë qelqi ose qeramike për të ruajtur mbetjet në vend të atyre të bëra me toksina plastike ose alumini BPA dhe asnjëherë mos ngrohni ushqimin në plastikë
– shmangni ngrënien e peshqve të mëdhenj që janë të pasur me merkur (si ton i madh, peshkaqen ose peshk shpatë), marrjen e mbushjeve me merkur ose mbushjet me amalgamë në dhëmbët tuaj, ose përdorimin e termometrave me merkur.
- Zvogëloni ose ndaloni përdorimin e barnave kundër dhimbjeve
Ilaçet kundër dhimbjeve pa recetë si aspirina dhe ibuprofeni mund të hollojnë gjakun dhe të ndikojnë në nivelet e trombociteve. Ndërsa reduktojnë dhimbjen, ato gjithashtu mund të rrisin rrezikun për çrregullime të gjakderdhjes kur përdoren shumë shpesh. Sa është shumë? Varet nga personi, por nëse mbështeteni në marrjen e këtyre pothuajse çdo ditë, mund të përjetoni ndonjë numër efektesh anësore negative.
Ato mund të mos funksionojnë aq shpejt, por ju mund të ndihmoni në menaxhimin e dhimbjes në mënyrë natyrale duke përmirësuar dietën tuaj dhe duke ulur inflamacionin. Ushtrimet dhe suplementet anti-inflamatore ndihmojnë gjithashtu, duke përfshirë vajin e peshkut omega-3, shafranin e Indisë, temjanin dhe vajin esencial të mentes.
- Mbroni veten nga lëndimet dhe infeksionet
Për njerëzit që tashmë janë diagnostikuar me numër të ulët të trombociteve, shmangia e lëndimeve dhe infeksioneve është e rëndësishme, pasi që të dyja mund të përkeqësojnë reaksionet autoimune, zmadhimin e shpretkës dhe të shkaktojnë gjakderdhje të tepërt. Jini të kujdesshëm për të shmangur dëmtimet që lidhen me sportin, punën, stërvitjen ose përdorimin e makinerive.
Shumica e ekspertëve rekomandojnë që njerëzit me numër të ulët të trombociteve të shmangin sportet e kontaktit, si boksi, futbolli, skijimi ose karateja, të cilat mund të shkaktojnë gjakderdhje. Mbroni shpretkën duke shmangur sa më shumë që të jetë e mundur ekspozimin ndaj infeksioneve dhe viruseve, që do të thotë të qëndroni larg anëtarëve të sëmurë të familjes ose kolegëve dhe t’i mbani fëmijët me numër të ulët të trombociteve jashtë ambienteve të kujdesit ditor.
- Trajtoni numrin e ulët të trombociteve në mënyrë natyrale me produkte bimore
Për rastet e trombocitopenis së lehtë deri në të mesme, shkak i së cilës nuk është një gjendje më e rëndë autoimune apo kanceri, produkti bimor i rekomanduar është CardiaGreen, kurse për rastet e rënda dhe kur shkaqet janë një sëmundje autoimune apo kancer, atëherë kurimi bëhet duke kuruar sëmundjen themelore me anë të kurës bimore të posaçme.