Verdhëza
Verdhëza; Llojet, Simptomat, Shkaqet, Trajtimi Natyral
Verdhëza është një ngjyrosje e verdhë e lëkurës dhe membranave, shpesh më e dukshme në të bardhat e syrit që bëhen të verdha. Kjo ndodh për shkak të një pigmenti të quajtur bilirubin i cili prodhohet në mëlçi. Bilirubina është një produkt mbeturinë që prodhohet gjatë vdekjes normale të qelizave të kuqe të gjakut. Mëlçia e kombinon bilirubinën me lëngun bileral dhe ky kombinim lëshohet në sistemit e tretjes pastaj nxirret jashtë trupit nëpërmjet urinës ose jashtëqitjes. Është bilirubina ajo që i jep urinës ngjyrën e saj të verdhë të kthjellët dhe jashtëqitjes ngjyrën kafe të errët. Në disa raste, nivelet e bilirubinës në gjak rriten ose kalimi normal i saj bllokohet dhe grumbullohet në trup, duke shkaktuar kështu verdhëzën.
Verdhëza mund të ndodhë si rezultat i ndonjë kushti apo çrregullimi që prish funksionet e mëlçisë, të tilla si anemia qelizë drapër, sindromi Gilbert apo cirroza e mëlçisë.
Është shumë e zakonshme për foshnjat e porsalindura që të lindin me simptomat e verdhëzës. Verdhëza e të porsalindurve nuk ka tendencë të jetë shkak për shqetësim. Ajo zakonisht zgjidhet brenda dy javësh pa asnjë trajtim. Megjithatë, ka raste kur mund të ketë komplikacione.
Llojet e verdhëzës
Ka lloje të ndryshme të verdhëzës dhe ato klasifikohen nga pika në të cilën ndodh ndërprerja për largimin normal të bilirubinës nga trupi.
Tre llojet kryesore të verdhëzës janë:
- Verdhëza Para-hepatike; ndërprerja ndodh para se bilirubina të transportohet nga gjaku në mëlçi. Shumica e rasteve të verdhëzës para hepatike janë rezultat i kushteve që shkaktojnë qelizat e kuqe të gjakut të prishen shumë shpejt, të tilla si malarja apo anemia qelizë drapër (një çrregullim gjenetik i gjakut).
- Verdhëza intra-hepatike (e njohur edhe si verdhëza hepatocelulare); ndërprerja ndodh brenda mëlçisë. Shkaqet e zakonshme janë disa kushte që ndikojnë mëlçinë, si cirroza alkoolike apo hepatiti C. Njerëzit obezë mund të zhvillojnë cerozë si rezultat i shtresimit të yndyrës brenda mëlçisë së tyre. Ky lloj i dëmtimit të mëlçisë është i njohur si sëmundja yndyrore jo-alkoolike e mëlçisë.
- Verdhëza Post-hepatike (e njohur edhe si verdhëza obstruktive); ndërprerja pengon bilën (dhe bilirubinën brenda saj) nga kullimi nga fshikëza e tëmthit dhe brenda sistemit të tretjes. Një shkak i zakonshëm i verdhëzës post-hepatike janë gurët e tëmthit, të cilat krijojnë një bllokim në sistemin e gypit biliar.
Për shkak të faktorëve të rrezikut, verdhëza intra-hepatike dhe post-hepatike janë më të zakonshme te njerëzit e moshës mesatare dhe të moshuar se sa të rinjtë. Kurse verdhëza Pre-hepatike mund të prekë njerëzit e të gjitha moshave, përfshirë edhe fëmijët.
Simptomat
Simptomat më të zakonshme të verdhëzës janë:
– Zverdhje e lëkurës, syve dhe membranës mukoze (shtresën e qelizave të korridoreve të trupit dhe zgavrat, të tilla si goja dhe hunda)
– Ngjyrë e zbehur në të verdhë e jashtëqitjes (feçe, nevoja e trashë)
– Ngjyrë e errët e urinës
Varësisht nga shkaku themelor i verdhëzës, mund të ketë edhe simptoma të tjera.
Në rastet kur verdhëza është rezultat i një infeksioni, të tilla si hepatiti C, mund të shfaqen simptoma të tilla si:
– Temperaturë e lartë (ethe) prej 38ºC (100.4ºF) ose më lart
– të dridhura
– dhimbje barku
– simptoma të ngjashme me gripin, të tilla si dhimbje muskujsh dhe kyçesh.
Në rastet kur verdhëza është shkaktuar nga dëmtimi i mëlçisë, si cerroza, simptomat e zakonshme të tjera përfshijnë:
– humbje peshe të pashpjegueshme
– kruajtje në lëkurë.
Në rastet e verdhëzës post-hepatike, simptomat e zakonshme të tjera përfshijnë:
– dhimbje në zonën e sipërme të barkut
– temperaturë të lartë
– të dridhura.
Verdhëza te bebet e posalindura
Verdhëza është një kusht i zakonshëm dhe zakonisht i padëmshëm për bebet e porsalindura që shkakton zverdhje të lëkurës dhe të bardhës së syve të tyre (termi mjekësor për këtë gjendje është verdhëz neonatale).
Simptoma të tjera të mundshme te bebet përfshijnë:
- urinë e errët
- zbehje në ngjyrën e jashtëqitjes në vend që të jenë të ndritshme, me ngjyrë të verdhë ose portokalli.
Simptomat zakonisht zhvillohen 2-3 ditë pas lindjes.
Fëmija juaj zakonisht do të kontrollohet për verdhëzën 72 orë pas lindjes nga një mami apo nga vizita shëndetësore. Megjithatë, në qoftë se fëmija juaj zhvillon verdhëz pas kësaj kohe, duhet të kontaktoni mjekun tuaj të licencuar për këshillat e nevojshme. Megjithëse verdhëza nuk është zakonisht një shkak për shqetësim, është e rëndësishme të bëni kontroll për të parë nëse ajo ka nevojë për trajtim.
Shumica e rasteve të verdhëzës në foshnja nuk kërkojnë trajtim, sepse simptomat zakonisht kalojnë brenda 10-14 ditëve (edhe pse në një pakicë të rasteve simptomat mund të zgjasin më shumë).
Mjekimi zakonisht rekomandohet vetëm nëse testet tregojnë që fëmija ka nivele shumë të larta të bilirubinës në gjak (kjo është e njohur si hyperbilirubinaemia domethënëse). Kjo ndodh për shkak se ekziston një rrezik i vogël që bilirubina mund të kalojë në tru dhe të shkaktojë dëmtim të trurit.
Ka një numër të trajtimeve shumë efektive që përdoren për të reduktuar shpejt nivelet e bilirubinës, duke përfshirë phototherapy – një lloj i veçantë i dritës që shkëlqen në lëkurë e cila prish bilirubinën.
Shumica e foshnjave i përgjigjen trajtimin dhe mund ta lënë spitalin brenda disa ditësh.
Megjithatë, nganjëherë mund të ketë komplikime.
Nivele tepër të larta të bilirubinës shkaktojë dëmtime të përhershme të trurit. Kjo është e njohur si kernicterus dhe është e rrallë; prek më pak se 1 në çdo 100,000 lindje.
Kernicterus është një ndërlikim i rrallë, por serioz i verdhëzës së patrajtuar te foshnjat, i shkaktuar nga bilirubina e tepërt që dëmton trurin apo sistemin nervor qendror.
Në foshnjat e porsalindura me nivele shumë të larta të bilirubinës në gjak (hyperbilirubinaemia), bilirubina mund të kalojnë shtresën e hollë të indeve që ndan trurin dhe gjakun (barrierën gjak-tru).
Bilirubina mund të dëmtojë trurin dhe palcën kurrizore të cilat mund të jenë kërcënuese për jetën.
Dëmtimi i trurit i shkaktuar nga nivelet e larta të bilirubinës është quajtur edhe bilirubin encefalopati.
Fëmija juaj mund të jetë në rrezik të zhvillimit të kernicterus nëse:
– ka një nivel shumë të lartë të bilirubinës në gjak
– niveli i bilirubinës në gjak është në rritje të shpejtë
– nuk merr asnjë trajtim.
Simptomat fillestare të kernicterus te foshnjat përfshijnë:
– rënie e ndërgjegjësimit për botën përrreth – për shembull, nuk mund të bëjnë asnjë reagim kur ju përplasni duart para fytyrës së tyre
– muskujt e tyre të bëhen jashtëzakonisht të lëshuara si një kukull lecke – kjo është e njohur si hypotonia
– të ushqyerit e dobët, nuk pinë.
Me përparimin e kernicterus, mund të shfaqen simptoma të tjera si:
– kriza, goditje
– harkim i qafës ose i shpinës, ose në disa raste, të dyja.
Trajtimi për kernicterus përfshin përdorimin e një transfuzioni, siç përdoret në trajtimin e verdhëzës së porsalindurve.
Në rastet kur ndodh dëmtimi domethënës i trurit, fëmija shpesh mund të zhvillojnë simptoma afatgjata që do të përsëriten gjatë gjithë jetës së tij, të tilla si:
– paralizë cerebrale (një kusht që ndikon në trurin dhe sistemin nervor) që shkakton tonin e rritur dhe të ulur të muskujve, dhe ndikon në lëvizjen dhe koordinimin e foshnjës suaj
– humbje e dëgjimit – e cila mund të shkojë nga humbje e lehtë në të rëndë
– vështirësi në të nxënë e mësuar – edhe pse kjo ka tendencë të jetë vetëm e lehtë në të moderuar
– tike nervoze (dridhje) të pavullnetshme të pjesëve të ndryshme të trupit
– problemet në ruajten e lëvizjes normale të syve; njerëzit e prekur nga kernicterus kanë një tendencë për të vështruar përpjetë ose nga njëra anë në tjetrën, në vend që të shohin drejt përpara
– zhvillimi normal i dhëmbëve mund të ndërpritet duke rezultuar në dhëmbë të deformuar, pa ngjyrë dhe të prekshme nga kalbja e dhëmbëve.
Shkaqet e verdhëzës
Verdhëza shkaktohet nga grumbullimi i një substance të quajtur bilirubin, në gjak dhe indet e trupit.
Bilirubina është një produkt mbeturinë që prodhohet kur qelizat e kuqe të gjakut vdesin. Qelizat e gjakut të njeriut kanë një jetëgjatësi prej 120 ditësh, pas së cilës ato vdesin dhe zëvendësohen me qeliza të reja.
Bilirubina transportohet me anë të qarkullimit të gjakut në mëlçi, ku qeliza të specializuara ndihmojnë për ta kombinuar atë me lëngun që ndihmon tretjen e ushqimit të quajtur lëng biliar. Lëngu biliar ruhet në fshikëzën e tëmthit dhe lëshohet në sistemin e tretjes nëpërmjet një serie tubash të njohur si sistemi i gypave biliare apo sistemi biliar.
Lëngu biliar (përfshirë edhe bilirubiën) konvertohet nga bakteret brenda sistemit tretës në një substancë të quajtur urobilinogen, i cili nxirret nga trupi me anë të urinës (në sasi të vogla), ose jashtëqitjes. Është bilirubina ajo që i jep urinës ngjyrën e saj të verdhë të kthjellët dhe jashtëqitjes ngjyrën kafe të errët.
Verdhëza mund të ndodhë si rezultat i çdo kushti, problemi apo faktori themelor që pengon lëvizjen e bilirubinës nga gjaku në mëlçi dhe pastaj nxjerjen e saj jashtë trupit.
- Verdhëza para-hepatike
Verdhëza para-hepatike ndodh kur një kusht apo infeksion përshpejton vdekjen e qelizave të kuqe të gjakut. Kjo rezulton në një rritje në niveleve të bilirubinës në gjak dhe shkakton simptomat e verdhëzës.
Shkaqet e verdhëzës para-hepatike përfshijnë:
– Malaria – një infeksion i transportueshëm gjaku që përhapet nga mushkonjat; i zakonshëm në zonat tropikale të botës.
– Anemia qelizë drapër – një kusht gjenetik që ndikon qelizat e kuqe të gjakut për zhvillim jonormal.
– Talasemia – një gjendje gjenetike e ngjashme me aneminë e qelizës drapër në faktin se ndikon në prodhimin e qelizave të kuqe të gjakut.
– Sindromi Gilbert – një kusht gjenetik i zakonshëm ku transporti i bilirubinës nga gjaku në mëlçi është më i ngadalshëm nga ç’duhet të jetë, duke çuar në mbi-grumbullim të bilirubinës në gjak.
– Sindromi Crigler-Najjar; një kusht i rrallë gjenetik ku mungon një enzimë e nevojshme për të ndihmuar lëvizjen e bilirubinës nga gjaku në mëlçi.
– Spherocytosis i trashëgueshëm – një kusht i pazakontë gjenetik që shkakton qelizat e kuqe të gjakut të kenë një afat më të shkurtër jetëgjatesie se normalisht.
- Verdhëza intra-hepatike
Verdhëza intra-hepatike ndodh kur dëmtohet mëlçia, qoftë si rezultat i infeksionit apo nga ekspozimi ndaj një substance të dëmshme, të tilla si alkooli, që ndikojnë aftësinë e mëlçisë për të përpunuar bilirubinën.
Shkaqet e verdhëzës intra-hepatike përfshijnë:
– Grupi viral i infeksioneve të hepatitit – Hepatiti A, Hepatiti B dhe Hepatiti C.
– Sëmundjet alkoolike të mëlçisë – ku mëlçia është dëmtuar si rezultat i keqpërdorimit të alkoolit.
– Leptospirosis – një infeksion bakterial që përhapet nga kafshët, veçanërisht minjtë.
– Ethet e gjëndrave – një infeksion viral që shkaktohet nga virusi Epstein-Barr.
– Keqpërdorimi i ilaçeve kimike – dy shkaqet kryesore janë ilaçet rekreative: ekstazi, dhe mbidoza e qetësuesve, paracetamoli.
– Cirroza biliare primare – një gjendje e rrallë dhe pak e kuptueshme që shkakton dëmtime progresive të mëlçisë.
– Kanceri i mëlçisë – një kancer i rrallë dhe zakonisht i pashërueshëm që zhvillohet brenda mëlçisë.
– Ekspozimi ndaj substancave që janë të njohura se janë të dëmshme për mëlçinë, të tilla si fenol (nje komponim i përdorur në prodhimin e plastikës) ose karboni TETRACHLORIDE (një përbërje që është përdorur gjeresisht më parë në proceset e ftohjes, megjithëse tani përdorimi e tij kontrollohet rreptësisht).
– Hepatiti autoimun – një gjendje e rrallë, ku sistemi imunitar sulmon mëlçinë.
– Kolangiti sclerosing primar – një lloj i rrallë i sëmundjes së mëlçisë që shkakton inflamacion kronik të mëlçisë.
– Sindromi Dubin-Johnson – një gjendje e rrallë gjenetike ku mëlçisa nuk është në gjendje për të kombinuar lëngun biliar me bilirubinën dhe e nxjerr atë nga mëlçia.
- Verdhëza post-hepatike
Verdhëza post-hepatike shkaktohet kur sistemi biliare është i dëmtuar, i përflakur ose i bllokuar, gjë që e bën fshikëzë e tëmthit të paaftë për të lëvizur lëngun biliar në sistemin e tretjes.
Shkaqet e verdhëzës post-hepatike përfshijnë:
– Gurët e tëmthit që bllokojnë gypat e sistemit biliar.
– Kanceri pankreatik – një lloj i pazakontë e kancerit që zhvillohet brenda pankreasit (një gjëndër që ndihmon në tretjen e ushqimit).
– Kanceri në fshikëzën e tëmthit apo kanceri në gypet biliare, të cilat janë dy lloje relativisht të rralla të kancerit.
– Pancreatitis – inflamacioni i pankreasit.
Shkaqet e verdhëzës në foshnjat e porsalindura
Ka tre arsye kryesore pse verdhëza është e zakonshme në foshnjat e porsalindur:
– Foshnjat e porsalindura kanë një numër më të madh të qelizave të kuqe të gjakut se sa të rriturit.
– Qelizat e kuqe të gjakut te foshnjat kanë një jetëgjatësi më të shkurtër se ato që gjenden te të rriturit, kështu që ato vdesin dhe zëvendësohen me një normë më të shpejtë.
– Procesi i prishjes dhe nxjerrjes jashtë të bilirubinës është më i ngadalshëm se tek të rriturit.
TRAJTIME NATYRALE PËR VERDHËZËN
- Ushqimi
Gjatë fazës fillestare, akute të verdhëzës, e cila mund të zgjasë për disa javë, konsumi i frutave dhe perimeve të papërpunuara dhe kryesisht organike, dhe lëngjet e perimeve të freskëta të shtrydhura mund të jenë të dobishme. Vazhdoni këtë dietë për një muaj ose më shumë.
Përveç kësaj, për të ndihmuar mëlçinë dhe tëmthin, në mëngjes pini një gotë me ujë të ngrohtë me lëngun e gjysmë limoni.
Hani shumë mollë dhe dardha ose i grini së bashku me kos dhe fara të papërpunuara ose fara dhe gjalpë arre.
Konsumoni shumë perime të papërpunuara dhe lakër jeshile për të ndihmuar pastrimin e gjakut. Provoni të pini ujë elbi gjatë ditës (për të bërë ujë elbi, vendosni një filxhan elb në tre litra ujë, pastaj e zieni për tre orë).
Shmangni të gjitha yndyrnat e hidrogjenizuara dhe të përpunuara, ushqimet e skuqura, sheqernat, produktet e miellit të bardhë, ushqimet e nxehta, të tharta, djegëse, dhe ushqimet e kripura: mishin, peshkun, djathin, vajrat, dhe ëmbëlsirat e përqendruara.
- Terapia me lëngje
Këto kombinime lëngjesh mund të jenë të dobishme:
– Karrota dhe lëng panxhari me një rrepkë të vogël dhe / ose lëng luleradhiqe;
– Rrush, dardhë, dhe limon;
– Karrota, selino, majdanoz;
– Karrota, panxhar, dhe kastravec.
- Ruajtja e peshës
Mbajtja e një peshë të shëndetshme për lartësinë tuaj mund të zvogëlojë rrezikun e prekjes nga verdhëza. Trashja dhe dëmet që i shkakton ajo ndonjëherë mëlçisë (sëmundjet jo-alkoolike të mëlçisë yndyrore) është një shkak shpesh i neglizhuar i cirrozës dhe verdhëzës. Prandaj, arritja dhe mbajtja e një peshe të shëndetshme është një mënyrë efektive për të parandaluar verdhëzën.
Përveç kësaj, një dietë që është e lartë në yndyrë mund të rrisë nivelin e kolesterolit në gjak, e cila nga ana tjetër do të rrisë rrezikun e zhvillimit të gurëve të tëmthit.
- Largimi nga Alkooli
Duke hequr dorë totalisht nga pirja e alkoolit është mënyra më efektive për të reduktuar rrezikun e zhvillimit të verdhëzës, veçanërisht në qoftë se e keni pirë për shumë vite.
Rreziku i Hepatitit
Kufizimi i ekspozimit ndaj Hepatitit A, B dhe C mund të minimizoj rrezikun e zhvillimit të verdhëzës. Kurse për ata që tashmë janë prekur nga Hepatiti, duhet ta kurojnë atë në mënyrë natyrale.
Bimët e Shkretëtirës për Shëndetin e Mëlçisë
Mëlçia është organi më i rëndësishëm i trupit, pa funksionin e plotë të së cilës njeriu nuk jeton shumë gjatë, pasi ajo kryen mijëra funksione jetike për trupin. Nga detyrat kryesore të mëlçisë është se ajo detoksifikon dhe shkatërron kimikatet në gjak, duke përfshirë barnat dhe ndotësit toksikë. Ajo është përgjegjëse për kryerjen e funksioneve të ndryshme si sintezën e proteinave, sintezën e glikogjenit dhe prodhimin e biokimikëve që janë të nevojshëm për tretjen.
Ndërsa një mëlçi e shëndetshme ka aftësinë të ripërtërihet, ose të rigjenerohet kur dëmtohet, inflamacioni kronik dhe hepatiti mund të dëmtojnë mëlçinë përgjithmonë, duke çuar më tej në cirrozë dhe kancer ose dështim të mëlçisë, nëse nuk trajtohet si duhet në mënyrë natyrale dhe të sigurt.
Është me rëndësi jetike që të ndërmerrni hapa për ta mbajtur mëlçinë të shëndetshme, pa hepatit dhe pa kancer, duke kufizuar marrjen e alkoolit, duke qëndruar të hidratuar, duke ngrënë pastër dhe më e rëndësishmja duke marrë ilaçe bimore për kujdesin e mëlçisë dhe shërimin e sëmundjeve të saj.
Për të stimuluar ripërtëritjen e mëlçisë, për të parandaluar dëmtimin e saj dhe për të luftuar sëmundjet e saj, ekipi i Kërkimit dhe Zhvillimit të Wild Arabic Herbs (WAHRD) ka identifikuar bimët e egra shkretinore më efikase, për të zhvilluar produktet bimore të mëposhtme. (Shtypni mbi foto)
