Sekrete që pankreasi dëshiron tjua thotë

1. “Ju nuk mund të hani pa mua”

Pankreasi ndoshta nuk është një nga ato pjesët e trupit që mendoni çdo ditë, por ky organ sfungjer luan një rol mjaft të rëndësishëm në tretjen dhe kontrollin e sheqerit në gjak. Është i gjatë rreth 15 cm, dhe ulet në mes të stomakut dhe shpinës, i rrethuar nga zorrët e vogla, mëlçia, fshikëza e tëmthit dhe shpretka. Pankreasi shërben dy funksione kryesore: prodhimi e lëngjeve tretëse, të cilat përbëhen nga enzima të fuqishme që tresin ushqimin që hani; dhe prodhimin i hormoneve që ndihmojnë në kontrollin se si trupi përdor dhe ruan sheqerin, burimin kryesor të energjisë.

2. “Insulina nuk është hormoni i vetëm që prodhoj”

Insulina është një hormon super i rëndësishëm sepse vepron në uljen e sheqerit në gjak. Pankreasi e prodhon këtë hormon në qelizat e tij endokrine. Këto qeliza gjenden në grupime të vogla, të njohura si ishujt e Langerhans. Kur niveli i sheqerit në gjak rritet, ato lëshojnë insulinë direkt në rrjedhën e gjakut. Insulina ndihmon në transportimin e glukozës nga gjaku në qeliza, në mëlçi, muskuj dhe indet e tjera të trupit. Ajo glukozë përdoret ose si lëndë djegëse për energji menjëherë ose ruhet për përdorim të mëvonshëm.

Pankreasi prodhon gjithashtu një hormon tjetër, të quajtur glukagon, i cili ka efektin e kundërt të insulinës. Kur glukoza në gjak bëhet shumë e ulët, glukagoni bën që qelizat të lëshojnë energjinë e ruajtur përsëri në rrjedhën e gjakut, gjë që rrit nivelin e sheqerit në gjak. Të dy hormonet punojnë së bashku për të mbajtur sheqerin në gjak në nivelet e duhura.

3. “Unë kam sytha për shije”

Kjo është se si pankreasi di se sa shumë insulinë të lëshojë. Ngjashëm me sythat e shijes në gjuhë, pankreasi është i ngarkuar me receptorë të shijes që monitorojnë atë që po ndodh në gjak. Kur ato “shijojnë” ëmbëlsinë, ose ndiejnë nivelin e sheqerit në gjak, qelizat endokrine në pankreas do të lëshojnë një sasi të përshtatshme të insulinës për ta ekuilibruar atë. Studiuesit besojnë se receptorët e ëmbëlsirës në pankreas shkaktohen gjithashtu nga fruktoza, një përbërës i zakonshëm në ushqime dhe pije.

4. “Unë prodhoj 6 deri në 8 gota ‘lëng tretës’ në ditë”

Pjesa më e madhe e pankreasit është e përbërë nga diçka që quhet gjëndra ekzokrine, të cilat prodhojnë enzima të ndryshme për të ndihmuar tretjen ose prishjen e proteinave, karbohidrateve dhe yndyrnave. Kur ushqimi futet në stomak, pankreasi lëshon lëngje tretës — midis 6 – 8 gota në ditë! – përmes një sistemi kanalesh që çon në pjesën e parë të zorrëve të vogla. Lëngjet përmbajnë enzima, ujë, kripë dhe bikarbonat natriumi – i cili në thelb është sodë buke. Bikarbonati natriumit neutralizon acidin që vjen në zorrën e vogël nga stomaku për të ndihmuar enzimat tretëse të funksionojnë më mirë.

5. “Ndonjëherë ndaloj prodhimin e insulinës”

Insulina hormonale funksionon si një çelës që hap dyert për qelizat dhe lejon glukozën nga gjaku brenda. Pa insulinë, sheqeri ndërtohet në rrjedhën e gjakut, ku mund të fillojë të dëmtojë gjithçka nga enët e gjakut, nervat, zemra, veshkat, sytë dhe trurin. Diabeti i tipit 2 zhvillohet kur trupi bëhet rezistent ndaj insulinës, ose pankreasi ndalon prodhimin e mjaftueshëm të saj.

Shkencëtarët nuk e dinë saktësisht pse zhvillohet diabeti tip 2, por dyshojnë se faktorë të caktuar – siç janë gjenetika, pesha e tepërt ose pasiviteti fizik – të luajnë një rol. Diabeti i tipit 2 mund të mjekohet lehtë me produkte bimore që i gjeni këtu.

6. “Ndonjëherë unë sulmohem”

Nga ana tjetër, Diabeti tip 1 ndodh kur sistemi imunitar – i cili supozohet të luftojë bakteret dhe viruset pushtuese – gabimisht fillon të sulmojë qelizat prodhuese të insulinës në pankreas. Kur qelizat shkatërrohen mjaftueshëm, pankreasi bën pak ose aspak insulinë. Kjo mund të ndodhë gjatë disa javësh, muajve ose viteve. Njerëzit me diabet tip 1 duhet të marrin insulinë për të mbijetuar. (Zakonisht, ata marrin insulinë me injeksion me një shiringë, një stilolaps për insulinë, ose përmes një pompe insuline.) Diabeti tip 1 është shumë më pak i zakonshëm se diabeti i tipit 2. Zakonisht diagnostikohet së pari tek të rinjtë, por mund të shfaqet në çdo moshë.

7. “Unë mund të tres vetveten”

Ky fenomen i çuditshëm ka një emër: pankreatiti. Ndodh kur enzimat tretëse të pankreasit bëhen aktive ndërsa gjenden akoma në pankreas (në vend që të gjendeshin në zorrën e vogël). Lëngjet e tretjes ndërtohen në organ, irritojnë qelizat dhe çojnë në inflamacion dhe dëmtim të indit delikat – në thelb, duke bërë që pankreasi të tretet vetë.

Pankreatiti mund të ndodhë si sulme akute të dhimbshme, të cilat shfaqen papritmas dhe zgjasin me ditë. Ose mund të jetë kronik dhe të përparojë me kalimin e viteve. Dhimbja e sipërme e barkut që rrezaton në shpinë dhe ndjehet më keq pas ngrënies mund të tregojë se keni pankreatit akut. Simptoma të tjera të pankreatitit përfshijnë një bark të fryrë dhe të butë, ethe, puls të shpejtë, të përzier dhe të vjella. Shenjat e pankreatitit kronik: Dhimbje në pjesën e sipërme të stomakut, humbje të pashpjegueshme të peshës dhe jashtëqitje të yndyrshme, me erë të keqe.

8. “Unë urrej kur pini duhan”

Pirja e duhanit është një nga faktorët më të mëdhenj të rrezikut për kancerin e pankreasit. Në fakt, rreziku i gjetjes së kancerit të pankreasit është rreth dy herë më i lartë tek duhanpirësit, krahasuar me ata që nuk e kanë ndezur kurrë. Kanceri i pankreasit fillon në inde, më shpesh në qelizat ekzokrine që rreshtojnë kanalet e pankreasit. Kjo e bën të  vështirë të zbulohet herët dhe ka tendencë të përhapet shpejt në organet e afërta.

Faktorë të tjerë që rrisin rrezikun nga kanceri i pankreasit përfshijnë: histori familjare, pankreatiti, diabeti dhe mbipesha. Për njerëzit në familje me një rrezik të lartë të kancerit të pankreasit, testet më të reja për zbulimin e kancerit të hershëm të pankreasit mund të ndihmojnë.

9. “Unë preferoj të hani më pak yndyrë”

Zgjedhja e një diete që kufizon sasitë e mëdha të yndyrës dhe përqendrohet në fruta dhe perime të freskëta, drithëra të plotë dhe proteina pa yndyrë mund të ndihmojnë në parandalimin e pankreatitit. Këto zgjedhje të shëndetshme mund t’ju ndihmojnë gjithashtu të mbani një peshë të shëndetshme, e cila mund të ndihmojë në uljen e rrezikut të kancerit të pankreasit.