Dehidratimi mund t’ju bëjë të lodhur, të mërzitur dhe të sëmurë

A keni qenë ndonjëherë kaq i zënë sa të keni lënë pas dore të pini qoftë edhe një ose dy gllënjka ujë për një periudhë të gjatë, pastaj befas keni kuptuar se keni pasur etje të jashtëzakonshme dhe keni nevojë për një pije të gjatë? Duke rimbushur furnizimin me ujë të trupit tuaj kur ai ju thotë se keni etje, shpesh mund të shmangni dehidratimin. Në fakt, zakonisht mekanizmi fiziologjik i etjes së trupit tonë aktivizohet përpara se të jemi të dehidratuar, duke na dhënë një shans për t’u rihidratuar para se të jetë tepër vonë.

Megjithatë, ka përjashtime nga ky rregull, ku të moshuarit dhe fëmijët e vegjël janë në rrezik të veçantë për t’u dehidratuar. Është vlerësuar se 20% deri në 30% e të rriturve të moshuar janë të dehidratuar, shpesh për shkak të mungesës së ujit dhe faktit që njerëzit në mënyrë natyrale kanë një vëllim më të ulët të ujit në trupin e tyre ndërsa rriten. Foshnjat dhe fëmijët gjithashtu mund të dehidratohen shpejt. veçanërisht nëse janë të sëmurë dhe vuajnë nga të vjella ose diarre.

Madje, një studim sugjeroi se më shumë se gjysma e fëmijëve janë të dehidratuar, ndërsa rreth një e katërta nuk pinë ujë në baza ditore. Midis të rriturve të shëndetshëm, Akademia Kombëtare e Shkencave përfundoi: “Shumica dërrmuese e njerëzve të shëndetshëm plotësojnë në mënyrë adekuate nevojat e tyre ditore për hidratim duke lënë etjen të jetë udhërrëfyesi i tyre.”

Megjithatë, nëse jeni duke injoruar etjen tuaj, ose e gjeni veten duke mos pirë mjaftueshëm ujë gjatë motit të nxehtë, veçanërisht nëse keni qenë duke u ushtruar, është mjaft e lehtë të bëheni të dehidratuar, me shenja dhe simptoma që mund t’ju habisin.

Pse trupi ynë ka nevojë për ujë

Trupi ynë përbëhet nga rreth 42 litra ujë që përbën ndërmjet 50% dhe 70% të peshës sonë trupore. Gjaku ynë është 85% ujë, muskujt 80% ujë, truri 75% ujë dhe madje edhe kockat tona janë 25% ujë, gjë që sinjalizon rëndësinë që ky lëng luan në shëndetin tonë. Pra, çfarë ndodh nëse nuk pimë mjaftueshëm?

Faktori numër 1 i rrezikut për gurët në veshka është mos pirja e mjaftueshme e ujit, si fillim. Ekzistojnë gjithashtu disa kërkime që tregojnë se marrja e lartë e lëngjeve lidhet me një rrezik më të ulët të llojeve të caktuara të kancerit, të tilla si i fshikëzës dhe ai kolorektal. Edhe rreziku i sëmundjes fatale koronare të zemrës është i lidhur me marrjen e ujit, në një studim që tregoi gratë që pinin pesë ose më shumë gota ujë në ditë reduktuan rrezikun e tyre me 41% krahasuar me gratë që pinin më pak. Ndërkohë meshkujt ulnin rrezikun me 54%.

Trupi ynë ka nevojë gjithashtu për ujë për qarkullimin e gjakut, metabolizmin, rregullimin e temperaturës së trupit dhe largimin e mbeturinave. Nëse jemi të dehidratuar, qoftë edhe pak, disponimi dhe funksioni ynë njohës mund të vuajnë gjithashtu. Në një studim me 25 gra, ato që vuanin nga dehidratimi 1,36% përjetuan një humor të përkeqësuar, nervozizëm, dhimbje koke dhe përqendrim më të ulët, dhe u perceptuan detyrat si më të vështira.

Kur nuk pini mjaftueshëm ujë, mund të paraqisni një rrezik edhe në rrugë, sipas një studimi të botuar në revistën Physiology & Behavior, i cili zbuloi se shoferët e dehidratuar bënin dyfishin e gabimeve gjatë një udhëtimi dy-orësh në krahasim me ata të hidratuar.

Si reagon trupi ynë kur ka shumë pak ujë

Trupi ynë funksionon në mënyrë optimale kur është i hidratuar në mënyrë adekuate, ndërsa ndryshimet negative biologjike ndodhin kur mungojnë lëngjet. Kur jemi të dehidratuar, lëngu i indeve të trurit zvogëlohet, duke çuar në ndryshime në vëllimin e trurit. Dehidratimi ndikon edhe në zemrën tonë. Në një studim të marsit 2022, studiuesit zbuluan se mbajtja e hidratimit të mirë gjatë gjithë jetës “mund të ngadalësojë rënien e funksionit kardiak” dhe madje të ulë incidencën e dështimit të zemrës.

Gjaku ynë gjithashtu bëhet më i trashë dhe qarkullon më pak, gjë që mund të çojë në ngërçe të muskujve dhe gjithashtu shkakton që veshkat të mbajnë ujin, kështu që prodhimi i urinës zvogëlohet.

Sa më i trashë dhe më i përqendruar bëhet gjaku, aq më e vështirë është për sistemin tonë kardiovaskular të kompensojë duke rritur rrahjet e zemrës për të ruajtur presionin e gjakut. Kur trupi  i dehidratuar “shtyhet” – si për shembull kur ushtroheni ose përballeni me stresin e nxehtësisë – rreziku rraskapitja ose kolapsi rritet. Kjo mund t’ju shkaktojë të fikët, për shembull, kur ngriheni shumë shpejt në këmbë.

Më pak ujë pengon gjithashtu përpjekjet e trupit për të rregulluar temperaturën, e cila mund të shkaktojë hipertermi (një temperaturë trupi shumë mbi normale). Në një nivel qelizor, “tkurrja” ndodh pasi uji huazohet në mënyrë efektive për të ruajtur rezervat e tjera, siç është gjaku. Truri e ndjen këtë dhe shkakton një ndjesi të shtuar të etjes.

Shenjat befasuese të dehidrimit

Kur trupi ynë është i dehidratuar, mungesa e ujit mund të shfaqet me shenja dhe simptoma befasuese, duke përfshirë:

• Era e keqe e gojës — Pështyma është një antibakterial, por kur jemi të dehidratuar kemi pakësuar pështymën në gojë. Kjo lejon që bakteret që shkaktojnë erën e keqe të lulëzojë.
• Dëshira për sheqer – Etja mund të maskohet si uri dhe shumë njerëz kërkojnë një meze të lehtë kur janë në të vërtetë të etur. Dëshira për sheqer është veçanërisht e zakonshme kur jeni të dehidratuar, sepse mëlçia, e cila çliron glukozën e ruajtur, kërkon ujë për ta bërë këtë.
• Rënia atletike — Nëse jeni në mes të një stërvitjeje, një rënie prej 2% në peshën trupore përmes humbjes së ujit mund të çojë në rënie të performancës deri në 10%.
• Ulja e vigjilencës dhe lodhja e shtuar — Në një studim të vitit 2013, 20 gra të shëndetshme në mesin e të 20-tave u privuan nga të gjitha pijet për 24 orë. Ndërsa nuk u vërejtën anomali klinike në parametrat biologjikë (urinë, gjak dhe pështymë), etja dhe rrahjet e zemrës u rritën dhe prodhimi i urinës u ul në mënyrë drastike (dhe u bë më i errët).

Sa i përket efekteve të humorit, efektet e rëndësishme të privimit të lëngjeve në humor përfshinin uljen e vigjilencës dhe rritjen e përgjumjes, lodhjes dhe konfuzionit.” Studime të tjera kanë treguar se edhe nivelet e dehidrimit prej vetëm 1% mund të ndikojnë negativisht në performancën njohëse.

• Të dridhura — Nëse ndiheni të ftohur pa arsye, mund të jetë për shkak se duhet të pini një gotë ujë. Kur jeni të dehidratuar, trupi juaj kufizon rrjedhjen e gjakut në lëkurë, gjë që mund t’ju bëjë të ndiheni të ftohtë.

Kapsllëku është një tjetër pasojë e mos pirjes së mjaftueshme të ujit, pasi trupi në fakt do të tërheqë ujë nga jashtëqitja për të kompensuar atë që nuk po merrni. Kjo, nga ana tjetër, e bën jashtëqitjen më të thatë, më të fortë dhe më të vështirë për t’u kaluar. Simptoma të tjera të dehidrimit të lehtë dhe të rëndë përfshijnë:

Sa ujë është i mjaftueshëm?

Ka shumë debate rreth asaj se sa ujë i duhet një personi mesatar për të qëndruar i shëndetshëm. Me siguri e keni dëgjuar rekomandimin për të pirë tetë gota ujë në ditë për të qëndruar të shëndetshëm, dhe shpesh thuhet si fakt shkencor. Megjithatë, nuk është aq e thjeshtë, pasi shumë faktorë ndikojnë në sasinë e ujit që keni nevojë, nga mosha dhe gjendja shëndetësore, deri te nivelet e aktivitetit dhe klima.

Etja është aq e ndjeshme, e shpejtë dhe e saktë sa që është e vështirë të imagjinohet një deficit kronik uji që duhet kompensuar duke detyruar marrjen e lëngjeve. Pra, nuk duhet të ngecni duke u përpjekur të kuptoni sasinë e saktë të ujit që i nevojitet trupit tuaj ose të gjurmoni se sa gota keni konsumuar në ditë.

Nuk ka nevojë për këtë sepse trupi juaj do t’ju njoftojë. Thjesht përdorimi i etjes si një udhëzues për sasinë e ujit që duhet të pini është një mënyrë e thjeshtë për t’ju ndihmuar të siguroheni që nevojat tuaja individuale të plotësohen, çdo ditë.

Ju gjithashtu mund të përdorni ngjyrën e urinës tuaj si udhëzues. Nëse është e verdhë e thellë dhe e errët, atëherë ka të ngjarë të mos pini mjaftueshëm ujë. Një ngjyrë e zbehtë kashte ose e verdhë e lehtë është zakonisht tregues i hidratimit adekuat.

Nëse urina juaj është e pakët, ose nëse nuk keni urinuar për shumë orë, kjo gjithashtu është një tregues se nuk jeni duke pirë mjaftueshëm. (Bazuar në rezultatet nga disa studime të ndryshme, një person i shëndetshëm urinon mesatarisht rreth shtatë ose tetë herë në ditë.)

Nëse e dini se jeni të prirur të injoroni etjen tuaj dhe të mos pini kur trupi ju jep këtë shenjë, atëherë do të kishte kuptim t’i kushtoni vëmendje më aktive dhe gjithmonë të merrni kohë për të pirë pak ujë kur jeni të etur.

Tek foshnjat dhe fëmijët, zbulimi i dehidrimit mund të jetë më i ndërlikuar, por nëse shihni këto simptoma, mund të supozoni se fëmija juaj është i dehidratuar dhe duhet të kërkoni menjëherë ndihmë mjekësore:

• Njollë e butë e fundosur (fontanelë) në kokën e tyre
• Pak ose aspak lot kur qajnë
• Gojë e thatë
• Pak pelena të lagura
• Përgjumje
• Frymëmarrje e shpejtë.