Fakte të rëndësishme rreth sheqerit

Sheqeri është një nga përdoruesit më të gjërë në botë – ka qenë një kulturë dhe mall i rëndësishëm që nga kohërat e lashta, dhe përdoret ende për shije në ushqime në mbarë globin. Ndërsa shumë prej nesh po përpiqen të zvogëlojnë marrjen e sheqerit, ai është ende një pjesë e pamohueshme e jetës moderne.

Siç e dimë shumë mirë, sheqeri është një nga ushqimet që dëmton shëndetin tonë më së shumti. Megjithatë, gabimisht shumë besojnë se dëmi i shkaktuar nga konsumimi i sheqerit është më i vogël se ai i shkaktuar nga ushqime të tjera.

Në fakt, një numër i madh njerëzish anembanë botës vazhdojnë të konsumojnë sasi të madhe të tij. Prandaj, në vijim po paraqesim disa fakte të rëndësishme për sheqerin që ndoshta nuk i dinit.

– Sheqernat janë molekula të karbonit, hidrogjenit dhe oksigjenit. Më thjeshtë, përfshijnë glukozën, fruktozën dhe galaktozën. Sheqeri i tavolinës është saharoza e kristalizuar, një bashkim i fruktozës dhe glukozës.

– Njerëzit në Indi kanë kristalizuar sheqerin e kallamit për të paktën 2,000 vjet. Kur arritën atje shokët e Aleksandrit të Madh, ata mrekulloheshin me prodhimin e mjaltit pa bletë.

– Kur sheqeri u paraqit për herë të parë në Angli në shekullin e dymbëdhjetë, u grupua me erëza të tjera tropikale, si xhenxhefili, kanella dhe shafrani, dhe përdorej vetëm nëpër raste të rëndësishme.

– Ka lloje të ndryshme të sheqerit. Tre kategoritë kryesore të sheqerit janë: monosakaridet, disaharidet dhe poliolet. Monosakaridet janë një molekulë e vetme, ndërsa disaharidët përbëhen nga dy monosakaride të lidhura – të dyja janë gjetur në një gamë produktesh, nga frutat dhe sheqeri i tryezës deri tek qumështi. Ndërkohë, poliolët nuk janë sheqerna të vërteta – ato gjenden në produktet që shënojnë – sugar-free (pasheqer).

– Agjentët artificiale sakarinë dhe aspartame u gjetën aksidentalisht kur punonjësit e laboratorit që bënin hulumtime, që nuk kishin të bënin me ëmbëlsimin, vendosnin një pjesë të përbërësve të provës në gojët e tyre dhe i pëlqeu ajo që ata shijuan.

– Një kompleks i quajtur lugduname është përbërja më e ëmbël e njohur – më shumë se 200.000 herë më e ëmbël se sheqeri i tryezës.

– Sheqeri dikur konsiderohej një erëz, jo një ëmbëlsirë.

–  U përdor si medikament për shekuj. Përdorimi i sheqerit si një ilaç daton të paktën deri në shekullin e nëntë në Irak, ku u kombinua me fruta dhe erëza për të bërë shurupet mjekësore, pluhurat dhe infuzionet. Shekuj më vonë, mjekët britanikë rekomandonin sheqer për të kuruar një sërë sëmundjesh.

– Në Evropë filloi të përdoresh si një ushqim luksoz.Fillimisht, sheqeri ishte kaq i rrallë dhe i shtrenjtë, sa vetëm mbretërit mund ta përballonin atë – dhe në sasi shumë të vogla. Në shekullin e 13-të, për shembull, monarku britanik Henri III u përpoq të urdhëronte tre kilogramë sheqer, por shprehu dyshime se aq shumë sheqer nuk mund të gjendeshin në Angli. Më vonë, në shekullin e 19-të u konsumua gjerë edhe nga klasa puntore.

– Konsumimi i sheqerit mund t’ju dhurojë rrudha. Është njohuri e zakonshme që të konsumosh shumë sheqer mund të shkaktojë shtim në peshë, por pak njerëz e dinë se mund të ndikojë gjithashtu në elasticitetin e lëkurës. Mbi-konsumimi i sheqerit shkakton glikation – një proces në të cilin sheqeri në qarkullimin e gjakut lidhet me proteinat, duke formuar molekula që e bëjnë kolagjenin në lëkurën  më të brishtë – e cila, nga ana tjetër, shkakton rrudha.

– Mund të përdoret si ruajtës i ushqimit. Sheqeri është përdorur si ruajtës për qindra vjet dhe tani shkencëtarët e kuptojnë pse: përqendrimet e larta të sheqerit bëjnë që bakteret të humbasin ujin përmes një procesi të quajtur osmozë – dhe pa ujë, bakteret nuk mund të rriten apo të ndahen.

– Shkencëtarët po vazhdojnë të studiojnë pse disa kafshë kanë preferencë për ushqime të ëmbla dhe të tjerat nuk e bëjnë këtë. Ata kanë gjetur, për shembull, se qentë i pëlqejnë ushqimet e ëmbla, ndërsa macet dhe kafshët e tjera mishëngrënëse nuk kanë receptorët e ëmbëlsirave në trurin e tyre. Ata kanë hipotezuar se receptorët e ëmbëlsirave janë të panevojshme për kafshët mishngrënëse, si dhe për kafshët që nuk tentojnë të përtypin ushqimin e tyre, si delfinët dhe luanët e detit.

– Sipas një studimi të vitit 2012, nga Departamenti i Bujqësisë i SHBA, populli Amerikan është duke ngrënë rreth 12 lugë sheqer në ditë.

– Konsumimi i sasisë së lartë të sheqerit është i lidhur me aftësi të ulëta të kognitivëve. Kjo do të thotë se shumë sheqer mund të ulë funksionin e trurit.

– Sheqeri mund të përdoret si karburant. Sheqeri është një komponent kryesor në “rocket candy ” – një formë popullore e karburantit të raketave.

– Pijet jo-alkoolike me ëmbëlsues artificial nxisin zhvillimin e yndyrnave.

– Sheqeri mund të dëmtojë zemrën. Ky produkt ndikon në mekanizmat e pompimit të zemrës, të cilat në këtë mënyrë mund të rrisin rrezikun e një sulmi në zemër.

– Përveç kësaj, analiza të tjera sugjerojnë se sheqeri luan një rol të rëndësishëm në akumulimin e yndyrës në stomak. Specialistët konfirmojnë se rritja e pijeve me përmbajtje të lartë fruktoze kanë kontribuar që fëmijët të  vuajnë nga obeziteti si dhe probleme shëndetësore si sëmundjet e zemrës dhe diabeti.

– Konsiderohet të jetë “Vrasësi i heshtur”. Sheqeri konsiderohet të jetë “Vrasësi i heshtur” pasi dëmet që shkakton nuk janë gjithmonë të dukshme. Për shembull, shumë vite më parë u provua se sheqeri, mbi të gjitha fruktoza, pengon prodhimin e leptinës.

– Ai ka edhe nxitës të fortë që japin arsye për të besuar se sheqeri është i përfshirë në zhvillimin e kancerit, sidomos tek njerëzit që injektojnë insulinën dhe kanë arritur në njëfarë kohe një rezistencë ndaj saj për shkak të konsumit të vazhdueshëm të sheqerit.

– Gjenetika mund të çojë në konsumin e sheqerit. Disa ekspertë kanë kryer eksperimente që sugjerojnë se shija e sheqerit mund të jetë me origjinë gjenetike, e njëjtë me alkoolin. Gjithashtu është treguar se të dy produktet prodhojnë efekte të ngjashme në trup. Kështu, konsumi i shumtë i sheqerit mund të ndikojë seriozisht në metabolizmin e organizmit.

– Gjithashtu, ndonëse besohet se sheqeri është një stimulues i shkëlqyeshëm mendor, e vërteta është se kohët e fundit është provuar se ai ndikon mbi kujtesën dhe përshpejton procesin e plakjes së qelizave.

– Është e rëndësishme të kontrollohet sa sheqer konsumojmë. Së fundi, duhet t’i kushtojmë vëmendje ushqimeve që ndoshta përmbajnë nivele të larta të sheqerit. Besohet se disa produkte nuk përmbajnë shumë sheqer. Megjithatë, nëse vërejmë etiketën, do të kuptojmë se përmbajtja e sheqerit në këto produkte është shumë e lartë.

Për shkak të këtyre, gjëja më e mirë që duhet të bëni është të kontrolloni lëndët ushqyese të gjërave që konsumoni.

Ndërrojeni sheqerin me mjalt, ose së paku zgjidhni sheqer të parafinuar ngjyrë kafe apo të errët, të prodhuar nga kallami i sheqerit!