Simptomat e hershme dhe shkaktarët e Artritit Reumatoid

 

Çfarë është artriti reumatoid?

Artriti reumatoid (AR) është një lloj i artritit inflamator. Sëmundja AR karakterizohet nga inflamacioni kronik i nyjeve (për shembull: në gishta, duar, gjunjë, këmbë). AR  gjithashtu mund të quhet sëmundje reumatoide, sepse ndonjëherë artriti reumatoid shkakton sëmundje sistemike që ndikojnë  në shumë organe të trupit.

Përse ndodh AR?

Artriti reumatoid (AR) është një sëmundje kronike autoimune që shkakton dhimbje, ënjtje, ngurtësi dhe humbje të funksionit në nyje. Një sistem imunitar i shëndetshëm e mbron trupin duke sulmuar bakteret dhe viruset e huaja, por një sëmundje autoimune shkakton që trupi të gabojë dhe të sulmojë indet e shëndetshme.

Artriti reumatoid ndodh kur sistemi imunitar sulmon sinoviumin – rreshtimin e membranave që rrethojnë nyjet tuaja.
Inflamacioni që rezulton, ngjitet në sinoviumin, i cili mund të shkatërrojë kërcellin dhe kockën brenda nyjeve.

Deformimi në artritin reumatoid ndodh sepse inflamacioni i pakontrolluar çon në erozionin e kërcit dhe kockave, si dhe lirimin e ligamentit (laksion).
Tendonat dhe ligamentet që mbajnë nyjet së bashku, dobësohen dhe shtrihen. Gradualisht, kockat humbasin formën dhe shtrirjen e tyre.
Mjekët nuk e dinë se çfarë e fillon këtë  proces, edhe pse një komponent gjenetik duket i mundshëm. Ndërsa gjenet tuaja në fakt nuk shkaktojnë artrit reumatoid, ato mund t’ju bëjnë më të ndjeshëm ndaj faktorëve të mjedisit – si infeksioni me disa viruse dhe baktere – që mund të shkaktojnë sëmundjen.

AR prek nyjet më të rëndësishme në trup, duke përfshirë nyjet në:
• duar
• këmbe
• kyçet e duarve
• bërryla
• gjunjë

Shkaqet e artritit reumatoid

Artriti reumatoid është një çrregullim autoimun, që do të thotë se është shkaktuar nga një anomali në sistemin imunitar. Mjekët nuk janë të sigurt se çfarë bën që sistemi imunitar të sulmojë indet e veta, por ata kanë identifikuar se çfarë faktorësh mund të kontribuojnë.

Faktorët e Mjedisit

• Bakteret dhe viruset
  • Ekspozimi ndaj tymit të dorës së dytë të duhanit
  • Ndotja e ajrit
  • Insekticidet
  • Vajrat minerale
  • Minerali silicë (i gjetur në xham vullkanik, granit, diorite dhe gur ranor).

Faktorët personalë

– Gjinia; Si burrat edhe gratë janë të ndjeshëm ndaj AR, por sëmundja është shumë më e zakonshme tek gratë. Në fakt, 70% e njerëzve të diagnostikuar me artrit reumatoid janë gra. Kjo mund të jetë për shkak të një sërë faktorësh hormonalë që janë të përfshirë në zhvillimin e AR. Ndryshimet në hormone (të tilla si përdorimi i disa kontraceptivëve të caktuar) mund të nxisin zhvillimin e AR në njerëz të cilët janë gjenetikisht të prekshëm ose që janë ekspozuar ndaj një ngjarjeje të shkaktuar. Simptomat e artritit reumatoid tentojnë të përmirësohen ose të zhduken plotësisht gjatë shtatëzanisë, por ndezjet e shpeshta janë të zakonshme pas lindjes. Ushqyerja me gji mundet gjithashtu të shkaktojë shpërthim të simptomave të AR.

– Mosha; RA mund të prekë çdo moshë, por zakonisht paraqitet midis moshës 40-60 vjeç.

– Historia familjare; Ata që kanë një histori familjare të artritit reumatoid mund të kenë një shans më të lartë për zhvillimin e sëmundjes.

– Pirja e duhanit; Pirja e duhanit të cigareve rrit rrezikun e zhvillimit të artritit reumatoid, veçanërisht nëse keni një predispozitë gjenetike për zhvillimin e sëmundjes. Pirja e duhanit gjithashtu duket të jetë e lidhur me ashpërsi më të madhe të sëmundjes.

– Mbipesha; Njerëzit që janë mbipeshë ose të trashë, duket se janë në rrezik disi më të lartë të zhvillimit të artritit reumatoid, veçanërisht në gratë e diagnostikuara me sëmundjen kur ishin 55 vjeç ose më parë.

Artriti reumatoid rrit rrezikun e zhvillimit të:

Osteoporozës; Artriti reumatoid, së bashku me disa medikamente që përdoren për trajtimin e tij, mund të rrisin rrezikun e osteoporozës – një kusht që dobëson kockat tuaja dhe i bën ato më të prirura për thyerje.

Nodula reumatoide; Këto gunga të forta të indeve zakonisht formohen rreth pikës së presionit, të tilla si bërrylat. Megjithatë, këto nyje mund të formohen kudo në trup, duke përfshirë mushkëritë.

Tharjes së syve dhe gojës; Njerëzit që kanë artrit reumatoid kanë më shumë gjasa të përjetojnë sindromën e Sjogrenit, një çrregullim që ul sasinë e lagështisë në sy dhe në gojë.

Infeksioneve; Vetë artriti reumatoid dhe shumë ilaçe kimike të përdorura për ta luftuar atë mund të dëmtojnë sistemin imunitar, duke çuar në infeksione të vazhdueshme.

Përmasa jonormale të trupit; Përqindja e yndyrës në krahasim me masën e varfër shpesh është më e lartë në njerëzit që kanë artrit reumatoid, madje edhe tek njerëzit që kanë një indeks normal të trupit (BMI).

Sindromi i tunelit të kyçit të dorës; Nëse artriti reumatoid ndikon në kyçet tuaja, inflamacioni mund të ngjesh nervin që i shërben shumicës së dorës dhe gishtave.

Problemet e zemrës; Artriti reumatoid mund të rrisë rrezikun e ngurtësimit dhe bllokimit të arterieve.

Sëmundjet e mushkërive; Njerëzit me artrit reumatoid kanë një rrezik në rritje të inflamacionit dhe dhëmbëzimit të indeve të mushkërive, të cilat mund të çojnë në një frymëmarrje progresive.

Limfoma; Artriti reumatoid rrit rrezikun e limfomës, një grup i kancerit të gjakut që zhvillohet në sistemin limfatik.

Simptomat e Artrirtit Reumatoid

Zbulimi dhe trajtimi i hershëm i artritit reumatoid është i rëndësishëm për të parandaluar shkatërrimin e përhershëm të nyjeve dhe deformimin e tyre.

– Dhimbje nyjesh

Dhimbja e nyjeve në artritin reumatoid shkaktohet nga inflamacioni i pranishëm në nyje kur sëmundja është aktive. Dhimbja  mund të ndodhë edhe kur sëmundja është joaktive ose kontrollohet, nëse nyja është dëmtuar nga artriti reumatoid në të kaluarën.

Artriti reumatoid aktiv i bën nyjet të bymehen për shkak të trashjes së indieve (synovium) dhe për shkak të lëngjeve të tepërta në nyje.
Artriti reumatoid mund të çojë në shkatërrim të përhershëm të nyjeve,  kockave dhe ligamenteve të dëmtuara. Kur përdoret nyja e dëmtuar, mund të shkaktojë dhimbje të forta. RA mund të ndikojë në çdo nyje të vogël ose të madhe si: në këmbë, gishta, kyçe, gjunjë, shpatulla, hipsa, nofulla, shtyllë kurrizore, brinjë / sternum/ kostochondritis, ose nyjet sacroiliac. Dhimbja e nyjeve mund të jetë e butë, megjithatë dhimbja është shpesh e rëndë dhe personat me RA e përshkruajnë atë si dhimbje të mprehtë, më të fortë se dhimbja nga lëndimi.

– Irritimi i nyjeve

Artriti reumatoid tipikisht çon në butësi të nyjeve. Kjo vjen për shkak se indi i veshjes së nyjeve irriton nervat në nyje. Kur këto të fundit irritohen, ngjeshen nga presioni i jashtëm, si p.sh. nga prekja e zakonshme që shpesh është e butë, por dhimbja e shkaktuar nga ngjeshja është e menjëhershme. Kjo është një nga arsyet që artriti reumatoid mund të çojë në vështirësi të gjumit dhe pagjumësi.

– Skuqja e nyjeve

Skuqja ndodh mbi lëkurë kur nyjet përflaken. Skuqja në lëkurë mbi një nyje të përflakur nga artriti reumatoid ndodh sepse kapilarët e kësaj lëkure zgjerohen nga inflamacioni. Këto kapilarë të zgjeruar janë referuar si kapilarë të dilatuar. Ndonjëherë inflamacioni në nyje shkakton  që kapilarët në lëkurë të zgjerohen.

– Nxehtësia e nyjeve

Nxehtësia e nyjeve të prekur nga artriti reumatoid është një shenjë e inflamacionit aktiv. Mjekët kontrollojnë nxehtësinë e nyjeve për të monitoruar aktivitetin e sëmundjes. Ndonjëherë nxehtësia e nyjeve është e pranishme pa ënjtje të dukshme ose skuqje.

– Ngurtësia e nyjeve

Nyjet e forta janë tipike të artritit reumatoid. Lidhjet që janë prekur nga artriti reumatoid aktiv janë të përflakura dhe kjo ndodh më ashpër në mëngjes se më vonë gjatë ditës.

– Humbja e gamës së levizjes së nyjeve

Ndërsa nyjet e artritit reumatoid bëhen më të përflakura me sëmundje aktive, ato kanë tendencë të kenë gamë jo të plotë të lëvizjes. Gama e lëvizjes është e kufizuar nga ënjtja brenda bashkimit. Kjo zakonisht shoqërohet me dobësi në zonat e përfshira.
Lidhjet e prekura nga artriti reumatoid për një kohë të gjatë, zakonisht humbasin përgjithmonë gamën e levizjes.

– Prekja e shumë nyjeve (poliartriti)

Zakonisht, por jo gjithmonë, artriti reumatoid ndikon në shumë nyje. Në mënyrë klasike, RA ndikon në nyjet e vogla të duarve dhe të kyçeve të dorës dhe ballave të këmbëve. Gjithashtu, jo e pazakontë, gjunjët, bërrylat, hipsat, këmbët dhe supet mund të ndizen.

– Lodhja ose pafuqia

Lodhja e papritur dhe e pashpjegueshme që ndërhyn me detyrat ditore. Lodhja është një simptomë shumë e zakonshme në të gjitha fazat e artritit reumatoid, veçanërisht kur inflamacioni është aktiv. Lodhja në artritin reumatoid mund të shkaktohet nga reagimi i trupit ndaj inflamacionit, ose për shkak të pagjumësisë, anemisë dhe medikamenteve kimike.
Lodhja e artritit reumatoid që rezulton në mungesë energjie mund të ndikojë negativisht në emocionet dhe humorin, okupimin, marrëdhëniet me njerëzit, produktivitetin, vëmendjen, kreativitetin dhe lumturinë. Lodhja nga artriti reumatoid gjithashtu mund të shoqërohet me oreks të dobët dhe humbje peshe.

– Humbja e peshës

Humbja e peshës është një simptomë serioze e RA, që tregon se ai është shumë aktiv për shkak të humbjes së energjisë, humbjes së ushqyesve të shkaktuar nga mungesa e oreksit.

– Përfshirja e mushkërive

Është e njohur mirë se sëmundja reumatoide mund të ndikojë në mushkëri, dhe disa kërkime tregojnë se mund të fillojë atje. Problemet e mushkërive përfshjnë: mushkëria reumatike, sëmundja ishemike e mushkërive, sarkoidoza pulmonare, pleuriti, inflamacioni, nodulet e mushkërive.

– Përfshirja e zemrës

Ka disa mënyra se si sëmundja reumatoide mund të ndikojë në zemër. Pacientët e përshkruajnë inflamimin e zemrës, “sëmundjen e zemrës”, dhe procedurat e ndryshme të zemrës si të lidhura me përvojën e tyre të hershme me AR.

– Humbja e funksionit të nyjeve

Humbja e funksionit të nyjeve për shkak se artriti reumatoid çon në dhimbje, ënjtje dhe butësi të nyjeve të përfshira. Ënjtja dhe ndjeshmëria pengon lëvizjen e plotë dhe stabilitetin e zakonshëm, duke e bërë nyjen të paaftë për të mbajtur lëvizjen. Kjo humbje e funksionit të nyjeve çon në çalim, mungesë koordinimi, humbje të zhdërvjelltësisë.

– Anemi

Inflamacioni kronik i artritit reumatoid zakonisht shkakton që palca e eshtrave të ulë lirimin e qelizave të kuqe të gjakut në qarkullim. Kjo ul numrin qelizave të kuqe të gjakut për të shkaktuar anemi kur artriti reumatoid është aktiv.

– Temperaturë dhe ethe

Ndonëse nuk është e zakonshme në artritin reumatoid, por kjo ndodh në disa pacientë kur sëmundja është aktive, dhe shkaktohet nga inflamacioni. Për shkak se pacientët me artrit reumatoid shpesh kërkojnë ilaçe që ulin përgjigjen normale të imunitetit, është e pritshme që të kenë ethe, infeksioni konsiderohet si një shkak i mundshëm.

Ushqime që ndihmojnë në luftimin e Artritit Reumatoid

Një shumëllojshmëri e studimeve kanë treguar se ushqimet e mëposhtme mund të jenë të dobishme:

– Majdanozi; Ka efekt të dobishëm në sëmundjet kronike inflamatore të tilla si RA.

– Ananasi; Përmban bromelain, një enzimë që ndihmon tretjen e ushqimit dhe që ka treguar për të reduktuar inflamacionin në njerëzit me osteoarthritis dhe RA.

– Melasa – mjalti i zi; Mund të ndihmojnë në lehtësimin e dhimbjeve të nyjeve. Është e pasur me vitamina dhe lëndë ushqyese.

– Magnezi; Ndihmon në ruajtjen e funksionit të nervave, muskujve, dhe nyjeve.  Për më tepër, nivelet e ulëta të magnezit, si dhe kalciumi, janë më të zakonshme tek njerëzit me RA dhe mund të jenë një faktor rreziku për sëmundje të zemrës. Burime të mira të magnezit janë arrat, fasulet, drithërat, bananet, perimet e gjelbra dhe produktet e qumështit.

– Qershia dhe shega. Të dy frutat përmbajnë anthocyanin flavonoid. Një studim gjeti se lëngu i shegës ka shumë efekte të dobishme, duke përfshirë frenimin e inflamacionit.

Nëse jeni diagnozuar me Artrit Reumatoid, atëherë duhet të filloni menjëherë trajtimin për të minimizuar dëmtimin afatgjatë të nyjeve tuaja.

Bimët e Shkretëtirës në Mbështetje të Pacientëve me Artrit Reumatoid